Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką dotyczącą cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do cookie w Twojej przeglądarce.

Opis botaniczny

Ostrokrzew paragwajski (Ilex paraguariensis) to drzewo z rodziny ostrokrzewowatych (Aquifoliaceae).

ostrokrzew paragwajski palmiarnia Gliwice

Okaz z Palmiarni w Gliwicach. fot. Dariusz Koryto



Nazwę tej roślinie nadał francuski botanik Augustin Saint-Hilaire w 1822 roku. Jest to dwupienna, wiecznie zielona roślina pochodząca z Ameryki Południowej. Ostrokrzew paragwajski osiąga nawet do 15 m wysokości, ale zwykle wysokość nie przekracza 6-8 metrów. W naturze rośnie w specyficznych zbiorowiskach leśnych, zwanych yerbales, w skład których wchodzą również gatunki z rodziny wawrzynkowatych, mirtowatych i marzanowatych. Zbiorowiska te, dziś często wyniszczone w wyniku rabunkowego pozyskiwania yerba mate, występowały w południowej Brazylii, Paragwaju i Północnej Argentynie.

yerba mate plantacja
Lauro Raatz

plantacja organiczna 4.jpg
Lauro Raatz

Zdjęcie 1 [Źródło: http://wikipedia.org] Zdjęcia 2,3,4 © Lauro Raatz s.a.


Charakteryzuje się białawą i gładką korą, posiada zimozielone, podłużne liście osiągające długość do 13 cm. Czas kwitnienia ostrokrzewu przypada na okres od października do grudnia. Białe lub kremowe, drobne kwiaty skupione są w pęczkach, z których rozwijają się czerwone, czarne lub żółte owoce podobne do jagody. Plony z jednego drzewa są zbierane co trzy lata, podczas których można pozyskać nawet do 65 – 85 funtów suszonych liści. Oprócz ostrokrzewu paragwajskiego na yerba mate zbiera się również liście innych gatunków, np. I. Amara, I. Theezan. Liście rodzimych ostrokrzewów wykorzystywali również północnoamerykańscy Indianie. Tzw. Herbata Appalachów sporządzana była z liści I. cassine, I. Vomitoria i I. caroliniana.
[źródło: Rejewski M., 1992. Rośliny przyprawowe i używki roślinne. PWRiL, Warszawa, http://wikipedia.org]

Historia yerby

Nazwa mate pochodzi od słowa "mati" co w języku Indian Keczua oznacza suszoną i wydrążoną tykwę, którą wykorzystuje się do parzenia herbaty. Indianie południowoamerykańscy używali mate jeszcze w czasach prekolumbijskich. Uważali oni, że Yerba Mate jest "napojem bogów". Ma działanie pobudzające, co miało duże znaczenie podczas uciążliwych wędrówek przez Andy.

Na początku szesnastego wieku hiszpański odkrywca Juan Díaz de Solís zaobserwował, że Indianie Guarani sporządzają herbatę z liści, która powoduje u nich odprężenie i zniesienie uczucia zmęczenia. Od tego czasu mate nazywana była herbartą paragwajską. Oni sami twierdzą, że piją napar z liści ostrokrzewu od wieków, aby oczyścić krew, wzmocnić włosy, zwiększyć odporność organizmu, zwalczyć zmęczenie i zredukować stres.

Ciekawa historia wiąże się z samym Juanem Díaz de Solís. Jego grupa podczas ostatniej wyprawy została zaatakowana przez Indian Guarani i Charrua. Ludzie, którzy zdołali przeżyć, opowiadali, że większość grupy zostało zabitych, a następnie zjedzonych przez samych Indian.

Do roku 1670 mate była pozyskiwana wyłącznie ze zbiorowisk dzikich, aż do momentu powstania na terenie dzisiejszej Argentyny, Paragwaju i Brazylii państwa jezuickiego - Misiones - które w okresie swojego rozkwitu przyczyniło się do znacznego rozpowszechnienia yerba mate dzięki zakładanym przez nich plantacjom (stąd czasami określenie na yerba mate - "herbata jezuicka"). Popularyzowali mate nie tylko na terenach państw sąsiednich, ale też próbowali ów trunek eksportować do Europy, gdzie jednak nigdy się nie przyjęła. Po upadku zakonu jezuitów popularność mate znacznie spadła, aż do dzisiejszych czasów kiedy ponownie zdobywa coraz więcej zwolenników.

[Źródła: http://www.erowid.org/plants/yerba_mate/, Rejewski M., 1992. Rośliny przyprawowe i używki roślinne. PWRiL, Warszawa, http://wikipedia.org]

Yerba Mate w dialektach

Jak mówić aby Cię zrozumiano, czyli kilka pojęć związanych z Yerba Mate.

W języku hiszpańskim yerba mate wymawiana jest: [ˈɟɛrβa ˈmate]. W dialekcie rioplatense (wariant języka hiszpańskiego, używany w Argentynie i Urugwaju) wymawia się [ˈʒɛrβa] w okolicach Buenos Aires (Argentyna), lub [dʒɛrβa] w okolicy miasta Mendoza (Argentyna).

Słowo hierba w języku hiszpańskim oznacza trawę lub ziele; yerba jest słowem używanym w Argentynie. Termin Mate pochodzi od wyrazu mati z języka Quenchua, oznaczającego "filiżankę". Yerba mate można więc przetłumaczyć jako "filiżanka zioła".

Portugalska (brazylijska) nazwa brzmi erva mate [ˈɛrva ˈmati] (lub [ˈɛrva ˈmate] w niektórych regionach), ale jest zwyczajowo nazywana chimarrão (kiedy przygotowywana na ciepło) lub tereré (kiedy przygotowywana na zimno).

Nazwa rośliny w języku Guarani, nadana przez Indian, którzy jako pierwsi zaczęli ją uprawiać brzmiała Caä, co znaczy to samo co yerba.


Kilka słów z języka Guaraní związanych z yerba mate:
Caá-guará: pijący Mate.
Caá-i-guá: tykwa Mate (dosłownie: naczynie z wodą i yerba mate)
Caá-u-ei: spragniony yerba mate.
Mboroviré: Yerba Mate "canchada" (lekko podsuszona i pokruszona)
Ticuá cá ay: "cebar el Mate" (dosłownie: wlewać wodę do otworu)

[Źródła: http://www.mundomatero.com/,
http://en.wikipedia.org/wiki/Yerba_mate]

 

Przetwarzanie yerba mate

Zbiór

Yerba mate zbiera się tradycyjnie na plantacjach uprawnych.

zbiory yerba mate
zbiory yerba mate

zbiory yerba mate
yerba mate liście

Suszenie

W Paragwaju cała yerba mate suszona jest w ten sam sposób. Świeżo zebraną yerba mate umieszcza się w obrotowej suszarce, w której liście suszy się nad płomieniem. Po takim zabiegu przenosi się yerba mate do specjalnie przeznaczonego do tego celu pomieszczenia w celu rozdrobnienia i pozostawienia do "starzenia". w zależności od użytego do suszenia drewna otrzymuje się yerba mate o innych walorach smakowych i zapachowych.

Rozdrabnianie

Większość, o ile nie wszyscy, producenci rozdrabniają yerba mate w ten sam sposób - w specjalnie do tego celu skonstruowanych młynach.

yerba mate 1

Leżakowanie

Można powiedzieć, że z yerba mate jest jak z winem - im starsza tym lepsza. Yerba mate wymaga leżakowania, by nabrać stonowanego smaku i pozbyć się goryczki. Yerba mate Pajarito leżakuje się przez okres od 20 do 24 miesięcy. W Argentynie producenci leżakują yerba mate maksymalnie do roku. Obie metody są akceptowalne, a otrzymany produkt różni się poziomem goryczy w smaku.

yerba mate 12

yerba mate 13

© Lauro Raatz s.a.

Pakowanie

Po całym procesie przygotowania yerba mate, jest ona pakowana z wykorzystaniem nowoczesnych i higienicznych metod.

yerba mate 14



[Kompilacja głównie z tekstu http://www.greenleafimports.com/ compareyerba.html]